Plan para desarrollar redes de vinculación y gestión en Instituciones de I&D en Salud: estudio de caso

Palabras clave: planificación estratégica, redes de vinculación, salud

Resumen

En este artículo se presenta el caso del Instituto Nacional de Medicina Genómica (INMEGEN) de la Secretaría de Salud del Gobierno Federal Mexicano, en el cual se realiza Investigación y Desarrollo (I&D) en Medicina Genómica. La vinculación del instituto ha sido tradicionalmente académica y de investigación. En el marco de tiempos de cambios internos y externos muy intensos, y considerando el esquema de austeridad económica planteada por el actual Gobierno, se requiere implementar acciones para mejorar su vinculación con el fin de propiciar la generación de nuevos proyectos y de ingresos externos en un esquema de gestión moderno. Para encontrar la propuesta de acciones que pudieran responder a esta necesidad, se propuso el desarrollo de un plan estratégico basado en el establecimiento de redes de innovación tecnológica. La metodología de planeación estratégica utilizada consistió en las siguientes etapas: (a) un diagnóstico para determinar la situación de referencia, (b) planteamiento de las condiciones para realizar la planeación, (c) la elaboración de un plan normativo para llegar a la situación futura esperada y (d) el desarrollo de un plan táctico con acciones de corto, mediano y largo plazo. En conclusión, en el plan propuesto para incentivar, mejorar y sistematizar las acciones de gestión de proyectos y vinculación con la sociedad se encontró que se requiere de dos acciones fundamentales: (a) construir comunidades o redes de innovación con instituciones nacionales e internacionales públicas y privadas y (b) llevar a cabo un mayor acercamiento y contacto directo con el público usando unidades móviles y módulos itinerantes para llevar servicios de medicina genómica directamente a distintas zonas de la Ciudad de México y su área conurbada.

Biografía del autor/a

Luis Roberto Vega-González, Instituto de Ciencias Aplicadas y Tecnología

Magíster en ingeniería de sistemas y magíster en administración de las organizaciones,
Instituto de Ciencias Aplicadas y Tecnología,
Ciudad de México, México, roberto.vega@icat.unam.mx

Roberto Misael Vega-Salinas, Instituto Nacional de Medicina Genómica

Magíster en administración, Instituto Nacional de Medicina Genómica,
Ciudad de México, México, rvega@inmegen.gob.mx

Referencias bibliográficas

Aguilar Cruz, C. (2000). La necesidad de la planeación estratégica en las organizaciones industriales modernas. https://www.virtualpro.co/biblioteca/la-necesidad-de-la-planeacion-estrategica-en-las-organizaciones-industriales-modernas

Belderbos, R.; Carree, M.; Lokshin, B. (2006) Complementarity in R&D Cooperation Strategies. Review of Industrial Organization, v. 28, 401-426. https://doi.org/10.1007/s11151-006-9102-z

Calvin, S. W.; Wen-Goang, Y.; Kuei-Kuei, L. (2014). Technological position in alliances network. Technology Analysis & Strategic Management, v. 26, n. 6, 669-685. https://doi.org/10.1080/09537325.2014.923096

Campos Ríos, G.; Sánchez Daza, G. (2005). La Vinculación Universitaria: Ese obscuro objeto del deseo. Revista electrónica de investigación educativa, v. 7, n. 2. https://redie.uabc.mx/redie/article/view/134

Chang, C. K. N.; Shipp, S. S.; Wang, A. J. (2002) The Advanced Technology Program: A public-private partnership for early stage technology development. Venture Capital an International Journal of Entrepreneurial Finance, v. 4, n. 4, 363-370. https://doi.org/10.1080/1369106022000028262

Chesbrough, H. W.; Vanhaverbeke, W.; West, J. (2006) Open innovation: researching a new paradigm. Oxford University Press.

Chesbrough, H. W.; Appleyard, M. M. (2007). Open innovation and strategy. California Management Review, v. 50, n. 1, 57-76. https://doi.org/10.2307/41166416

Chiavenato, I. (2017). Planeación Estratégica, fundamentos y aplicaciones. Tercera Ed. McGraw-Hill.

Das, T. K.; Kumar, R. (2011). Interpartner Negotiations in Alliances: A strategic Framework. Management Decision, v. 49, n. 8, 1235-1256. https://doi.org/10.1108/00251741111163106

De Rond, M.; Bouchikhi, H. (2004). On the dialectics of Strategic Alliances. Organization Science. v. 15, n. 1, 56-69. https://doi.org/10.1287/orsc.1030.0037

Díaz Silva, E.; Doncel Barrera, Y.; Rodríguez, Y. C. (2012). San Juan de Dios: una muestra del problema de Salud en Bogotá y una oportunidad para la educación legal clínica. Revista Universitas estudiantes, n. 9. 47-66. http://hdl.handle.net/10554/44807

Domínguez Ríos, M. del C., (2013). Prácticas innovadoras en la Vinculación escuelas de negocios-empresas. Recherches en Sciences de Gestion-Management Sciences-Ciencias de Gestión, n. 98, 23-42.

Farazi, M. S.; Gopalakrishnan, S.; Perez-Luño, A. (2019). Depth and breadth of knowledge and the governance of technology alliances. Journal of Engineering and Technology Management, v. 54, 28-40. https://doi.org/10.1016/j.jengtecman.2019.08.002

Fleury, A.; Alaez, C.; Dessein, A.; Rosetti, M.; Saenz, B.; Hernández, M.; Bobes, R. J.; Ramírez-Aquino, R.; Sciutto, E.; Gorodezky, C.; Fragoso, G. (2018). No association of IL2, IL4, IL6, TNF, and IFNG gene polymorphisms was found with Taenia solium human infection or neurocysticercosis severity in a family-based study. Human Immunology, v. 79, n. 7, 578-582. https://doi.org/10.1016/j.humimm.2018.04.011

Giordani, P. E.; Rullani, F.; Zirulia, L. (2018). Endogenous growth of open collaborative innovation communities: A supply-side perspective. Industrial and Corporate Change, v. 27, n. 4, 745-762. https://doi.org/10.1093/icc/dty004

Hidalgo Miranda, A.; Romero Córdoba, S. L.; Rodríguez Cuevas, S. A.; Maffuz Aziz, A. (2016). Método de subclasificacion de tumores de mama triple negativos. Solicitud de patente MX/a/2016/015339, México: Instituto Mexicano de la Propiedad Industrial. https://patents.google.com/patent/MX2016015339A/es?inventor=Alfredo+Hidalgo+Miranda&oq=inventor:(Alfredo+Hidalgo+Miranda)

Hofer, C. W.; Schendel, D. (1985). Planeación Estratégica: conceptos analíticos. Editorial Norma.

Huxham, C.; Vangen, S. (2005). Managing to collaborate: The theory and practice of collaborative advantage. Routledge.

Instituto Nacional de Medicina Genómica, INMEGEN (s.f.). El Instituto. https://www.inmegen.gob.mx/el-instituto/

INMIGEN (2011). Estatuto Orgánico. https://www.inmegen.gob.mx/media/filer_public/fd/98/fd98f4df-ead8-4c38-acab-d266e5f42e1e/inmegen_estatuto_organico_2011_version_final_jugo_8mar11.pdf

Jiménez, S G. (2003). Un paso más hacia el establecimiento del INMEGEN. Informe de Actividades, 2004.

Kaats, E.; Opheij W. (2012). Leren samenwerken tussen organisaties: samen bouwen aan allianties, netwerken, ketens en partnerships. Kluwer.

Kaats, E.; Opheij, W. (2014). Creating Conditions for Promising Collaboration: Alliances, Networks, Chains, and Strategic Partnerships. Springer Briefs in Business.

Kenny, G. (2005). Strategic Planning and Performance Management: Develop and Measure Winning Strategy. Elsevier.

Kim, J. (2015). Performance-based development funding using market mechanisms: A public–private partnership social financing model for medical equipment technology in developing countries. Progress in Development Studies, v. 15, n. 3, 257-269. https://doi.org/10.1177/1464993415578982

Kim, H.; Choi, S. (2014). Technological alliance portfolio configuration and firm performance. Review of Managerial Science, v. 8, 541-558. https://doi.org/10.1007/s11846-013-0117-1

Lerner, J.; Merges, R. P. (1998). The Control of Technology Alliances: An Empirical Analysis of the Biotechnology Industry. The Journal of Industrial Economics, v. 46, n. 2, 125-156. https://doi.org/10.1111/1467-6451.00066

Lichtenthaler, U. (2017). Open innovation: past research, current debates, and future directions. Academy of Management Perspectives. v. 25, n. 1. https://doi.org/10.5465/amp.25.1.75

Lin, H.; Darnall, N. (2014). Strategic Alliance Formation and Structural Configuration. Journal of Business Ethics, v. 127, 549-564. https://doi.org/10.1007/s10551-014-2053-7

Lynn, L. H.; Reddy, N. M.; Aram, J. D. (1996). Linking technology and institutions: The innovation community framework. Research Policy, v. 25, n. 1, 91-106. https://doi.org/10.1016/0048-7333(94)00817-5

MacNaughton, G.; McGill, M. (2019). The Challenge of Interdisciplinarity in Operationalizing the Right to Health. Health and Human Rights, v. 21, n. 2, 251.

Meléndez Zajgla, I. U.; Bahena Ocampo, I. U. (2015). Method for prognosis in breast cáncer. Solicitud de patente MX/E/2015016721. México: Instituto Mexicano de la Propiedad Industrial. https://patents.google.com/patent/WO2017095213A1/en

Méndez-Ramírez, J. J.; Becerril-Sánchez, T. (2005). Planeación estratégica: técnica gerencial aplicada en la administración pública. Quivera Revista de Estudios Territoriales, v. 7, n. 2, 160-178. https://quivera.uaemex.mx/article/view/10632

Mintzberg, H. (1994). Rethinking strategic planning part II: New roles for planners. Long Range Planning, v. 27, n. 3, 22-30. https://doi.org/10.1016/0024-6301(94)90186-4

Morcillo Ortega, P. (1997). Dirección Estratégica de la tecnología e Innovación: un enfoque de competencias. Civitas Ediciones.

Nelson, J. C.; Raskind-Hood, C.; Galvin, V. G.; Essien, J. D.; Levine, L. M. (1999). Positioning for Partnerships: Assessing Public Health Agency Readiness. American Journal of Preventive Medicine, v. 16, n. 3, 103-117. https://doi.org/10.1016/s0749-3797(99)00003-3

Pérez Carreón, J. I.; Sánchez Rodríguez, R. (2013). Método de diagnóstico temprano de carcinoma hepatocelular. MX 357018 B, México: Instituto Mexicano de la Propiedad Industrial.

Petraite, M., (2013). R&D innovation through networks and collaboration: linking innovation capabilities globally. XXIV ISPIM Conference – Innovating in Global Markets: Challenges for Sustainable Growth in Helsinki, Finland on 16-19 June 2013. Available to ISPIM members at www.ispim.org.

Rodríguez Pérez, M. A.; Acuña Martínez, J. A.; Rojas Vera, L. R.; Lobato, L. A. (2015). Vinculación Universidad - Empresa - Estado, en Nicaragua. Orbis Revista Científica Electrónica de Ciencias Humanas, n. 31, 15-34. http://ojs.revistaorbis.org.ve/index.php/orbis/article/view/55/54

Rojas, A. G. (2018). Toma de protesta de AMLO: Andrés Manuel López Obrador saca su parte más indigenista en la fiesta del Zócalo. https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-46410722

Sabater Quinto, F.; Monserrat Gauchi, J. (2017). Planificación estratégica de la comunicación en redes sociales. Editorial UOC.

Sanders, T. I. (1998). Strategic Thinking and the New Science: Planning in the Midst of Chaos Complexity and Change. The Free Press.

Séguin, B.; Hardy, B. J.; Singer, P. A.; Daar, A. S. (2008). Genomics, public health and developing countries: the case of the Mexican National Institute of Genomic Medicine (INMEGEN). Nature Reviews Genetics, v. 9, n. S5-S9. https://doi.org/10.1038/nrg2442

Staines Boone, A.T.; Chinn, I. K.; Alaez-Versón, C.; Yamazaki-Nakashimada, M. A.; Carrillo-Sánchez, K.; García-Cruz, M. L. H.; Poli, M. C.; González Serrano, M. E.; Medina Torres, E. A.; Muzquiz Zermeño, D.; Forbes, L. R.; Espinosa-Rosales, F. J.; Espinosa-Padilla, S. E.; Orange, J. S.; Lugo Reyes, S. O. (2019). Failing to Make Ends Meet: The Broad Clinical Spectrum of DNA Ligase IV Deficiency. Case Series and Review of the Literature. Frontiers in Pediatrics. v. 6. https://doi.org/10.3389/fped.2018.00426

Stern, C. W.; Stalk, Jr. G. (1998). Ideas sobre estrategia: The Boston Consulting Group. Ediciones Deusto.

Suárez-Balcázar, Y.; Harper, G. W.; Lewis, R. (2005). An Interactive and Contextual Model of Community-University Collaborations for Research and Action. Health Education Behavior, v. 32, n. 1, 84-101. https://doi.org/10.1177/1090198104269512

Taylor, B. (1991). Planeación Estratégica Exitosa. Fondo Editorial Legis.

Taylor-Alexander, S.; Schwartz-Marín, E. (2013). Bioprophecy and the politics of the present: notes on the establishment of Mexico's national genomics institute (INMEGEN). New Genetics and Society, v. 32, n. 4, 333-349. https://doi.org/10.1080/14636778.2013.845076

United Nations Department of Economic and Social Affairs. (2008). Climate Change: Technology Development and Technology Transfer. United Nations Department of Economic and Social Affairs. https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/tec_technology_dev.pdf

Valenzuela-Ponce, H.; Alva-Hernánde, S.; Garrido-Rodríguez, D.; Soto-Nava, M.; García-Téllez, T.; Escamilla-Gómez, T.; García-Morales, C.; Quiroz-Morales, V. S.; Tapia-Trejo, D.; del Arenal-Sánchez, S.; Prado-Galbarro, F. J.; Hernández-Juan, R.; Rodríguez-Aguirre, E.; Murakami-Ogasawara, A.; Mejía-Villatoro, C.; Escobar-Urias, I. Y.; Pinzón-Meza, R.; Pascale, J. M.; Zaldivar, Y.; Porras-Cortés, G.; Quant-Durán, C.; Lorenzana, I.; Meza, R. I.; Palou, E. Y.; Manzanero, M.; Cedillos, R. A.; Aláez, C.; Brockman, M. A.; Harrigan, P. R.; Brumme, C. J.; Brumme, Z. L.; Ávila-Ríos, S.; Reyes-Terán, G. (2018). Novel HLA class I associations with HIV-1 control in a unique genetically admixed population. Scientific Reports, v. 8. https://doi.org/10.1038/s41598-018-23849-7

Velázquez, V. G. (2012). Impacto de la comunicación organizacional, en la competitividad y la vinculación de las empresas mexicanas con la universidad. Recherches en Sciences de Gestion, n. 90, 89-119. https://doi.org/10.3917/resg.090.0087

Villegas, P. (2018). La toma de posesión de AMLO: combate a la corrupción, pero no perseguirá a los antiguos funcionarios. https://www.nytimes.com/es/2018/12/01/espanol/america-latina/amlo-toma-posesion.html

Wohlstetter, P.; Smith, J.; Malloy, C. L. (2005). Strategic Alliances in Action: Toward a Theory of Evolution. The Policy Studies Journal, v. 33, n. 3, 419-442. https://doi.org/10.1111/j.1541-0072.2005.00123.x

Wu, B.; Gong, C. (2019). Impact of Open Innovation Communities on Enterprise Innovation Performance: A System Dynamics Perspective. Sustainability, v. 11, n. 17, 4794. https://doi.org/10.3390/su11174794

Yusuf, S. (2008). Intermediating Knowledge Exchange between Universities and Businesses. Research Policy, v. 37, n. 8, 1167–1174. https://doi.org/10.1016/j.respol.2008.04.011

Cómo citar
Vega-González, L. R., & Vega-Salinas, R. M. (2020). Plan para desarrollar redes de vinculación y gestión en Instituciones de I&D en Salud: estudio de caso. Revista CEA, 6(12), 105–127. https://doi.org/10.22430/24223182.1504

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.
Publicado
2020-07-30
Sección
Artículos de investigación

Métricas